Παιδεία είναι...
Η παιδεία έχει ως πρωταρχικό στόχο τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ανθρώπου και τη μετάδοση όλων εκείνων των στοιχείων που θεωρούνται απαραίτητα για την
ατομική και κοινωνική πρόοδο. Κυρίως, σήμερα, που ο πολιτισμός έχει αποκτήσει ένα μονομερή προσανατολισμό και ο άνθρωπος έχει στρέψει το ενδιαφέρον του προς την ύλη, έχει γίνει «μονοδιάστατος», η παιδεία αποκτά πρωταρχική σημασία και θεωρείται ο κινητήριος μοχλός κάθε δραστηριότητας, καθώς επίσης και το τελευταίο καταφύγιο για το σύγχρονο άνθρωπο.
Παιδεία είναι η σκληρή και επίπονη προσπάθεια του ανθρώπου, που αρχίζει από τη νηπιακή ηλικία και τελειώνει με το θάνατό του και έχει ως σκοπό την καλλιέργεια των σωματικών, των πνευματικών του ικανοτήτων και την ολοκλήρωση της ηθικής του προσωπικότητας.
Σύμφωνα με τον Ε. Π. Παπανούτσο: «Η παιδεία είναι το κληροδοτούμενο από γενιά σε γενιά κεφάλαιο των πνευματικών αγαθών, που σχηματίζεται μέσα στην ιστορία και από την ιστορία, με τον ατομικό και συλλογικό μόχθο των ανθρώπων».
Η παιδεία, ως πρωταρχικός θεσμός, αντανακλά όλες τις μεταβολές που σημειώνονται μέσα σε μια κοινωνία. Επομένως, μια κοινωνία σε κρίση, όπως είναι η σημερινή, δεν είναι δυνατό να μην επηρεάζει το χαρακτήρα της σύγχρονης παιδείας. Η παρεχόμενη παιδεία λοιπόν διαστρεβλώνεται και αλλοιώνεται, όταν η κοινωνία από την οποία παράγεται, νοσεί.
Η παιδεία που παρέχεται στη σημερινή εποχή στους νέους ανθρώπους έχει περισσότερο χρησιμοθηρικό χαρακτήρα παρά παιδευτικό. Παρέχονται «στείρες» αναφομοίωτες γνώσεις που βοηθούν στην επαγγελματική αποκατάσταση των ατόμων, με σκοπό να εκπληρώσουν με επιτυχία τους στόχους της παραγωγικής διαδικασίας. Με τον τρόπο όμως αυτό ο θεσμός της παιδείας οδηγείται σε αδιέξοδο, γιατί βασική επιδίωξη δε θα πρέπει να είναι η δημιουργία εξειδικευμένων επιστημόνων και τεχνικών, χωρίς να έχει επιτευχθεί ταυτόχρονα και η ολόπλευρη καλλιέργεια του πνεύματός τους.
Δεν έχουν ουσιαστική αξία οι γνώσεις, όταν αυτές δε συνοδεύονται από τη σωστή διάπλαση του ανθρώπινου ήθους και της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Επομένως η παιδεία, ακολουθώντας τις επικρατούσες τάσεις της σύγχρονης εποχής, κρίνεται αναποτελεσματική και ανεπαρκής σε ό,τι αφορά την ουσιαστική βοήθεια που θα πρέπει να παρέχει στον άνθρωπο.
Η παιδεία για να μπορέσει πραγματικά να διαμορφώσει ανθρώπους ολοκληρωμένους πρέπει να πληρεί μια σειρά από προϋποθέσεις: Στροφή προς τον ανθρωπισμό (ανθρωπιστική ή ουμανιστική παιδεία). Ο άνθρωπος θα πρέπει να διακρίνεται από ορισμένα ιδανικά και αξίες που διασώζουν την ανθρωπιά του και καλλιεργούν τον εσωτερικό του κόσμο. Αυτές είναι οι αξίες της αγάπης, δικαιοσύνης, αλληλεγγύης, εντιμότητας, αλληλοβοήθειας, αυτοθυσίας για το συνάνθρωπο, ελευθερίας, αξιοπρέπειας και ευθύνης για την πρόοδο του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.
Είναι απαραίτητη η καλλιέργεια της λογικής, κριτικής ικανότητας και του προβληματισμού πάνω σε σημαντικά σύγχρονα προβλήματα. Ο άνθρωπος σήμερα, πέρα από την αναμφισβήτητη επιστημονική πρόοδο, είναι επιρρεπής – όπως και σε παλαιότερες εποχές – στο φανατισμό, στο δογματισμό και στην παθητική υιοθέτηση μηνυμάτων, χωρίς να έχει προηγηθεί η κριτική επεξεργασία τους. Η παιδεία λοιπόν, θα πρέπει να δώσει στον άνθρωπο τις κατάλληλες γνώσεις – εφόδια, ώστε να γίνει πραγματικά ελεύθερος και ανεξάρτητος. Μόνο με την καλλιέργεια του ορθού λόγου, της κριτικής ικανότητας και του προβληματισμού είναι δυνατόν ο άνθρωπος ν’ απαλλαγεί από προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες που οδηγούν σε πνευματικό λήθαργο.
Είναι αναγκαια η ευαισθητοποίηση των ανθρώπων. Στη σημερινή εποχή, εποχή έντονης τυποποίησης και μηχανοποίησης, επιβάλλεται η ευαισθητοποίηση του ατόμου. Η ηθική καλλιέργεια μπορεί ν’ αποτελέσει τρόπο αντιμετώπισης της ανηθικότητας που διαποτίζει όλους τους τομείς της κοινωνίας.
Δημιουργία ανθρώπων με ήθος, με συνέπεια, με υπευθυνότητα, των οποίων ο τρόπος ζωής θα βρίσκεται σε πλήρη αντιστοιχία με τον τρόπο σκέψης.
Μετάδοση ουσιαστικών γνώσεων που θα βοηθήσουν το άτομο όχι μόνο στο επιστημονικό ή επαγγελματικό έργο του, αλλά και στους υπόλοιπους τομείς της ζωής του.
Συμβολή στην ομαλή κοινωνικοποίηση των ατόμων και ιδιαίτερα των νέων. Χρέος της παιδείας, λοιπόν, είναι η καλλιέργεια κοινωνικής συνείδησης. Η κοινωνικοποίηση των ατόμων πραγματοποιείται με την: α) ένταξή τους στις οικονομικές διαδικασίες, β) στις πολιτικές διαδικασίες, γ) στις πολιτιστικές διαδικασίες.
Οι φορείς της παιδείας σήμερα αντανακλούν την κρίση της σύγχρονης κοινωνίας. Επομένως, δεν εκπληρώνουν το ρόλο τους, αλλά τείνουν ν’ απομακρυνθούν ολοένα και περισσότερο απ’ αυτόν.
Η οικογένεια διέρχεται μια βαθιά κρίση με αποτέλεσμα να μην μπορεί να μεταδώσει τις αναγκαίες αξίες που κρίνονται απαραίτητες για την αντιμετώπιση των κινδύνων και προβλημάτων που υποκρύπτει η σύγχρονη κοινωνία.Το σχολείο και το εκπαιδευτικό σύστημα που αυτό εκπροσωπεί χωλαίνει, άμεση συνέπεια των κοινωνικών συνθηκών μέσα στις οποίες επιτελεί το έργο του. Πολλές φορές παρέχει «ξερές», γενικές και αναφομοίωτες γνώσεις. Δεν προβληματίζει και δεν κεντρίζει τα ενδιαφέροντα των νέων, με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται ο στόχος και ο σκοπός λειτουργίας των διαφόρων βαθμίδων της εκπαίδευσης.
Οι κοινωνικές συναναστροφές χαρακτηρίζονται από την απουσία δεσμών φιλίας, αλληλεγγύης και αγάπης. Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι τυπικές, απρόσωπες, επιφανειακές. Ο άνθρωπος αποξενώνεται από τους συνανθρώπους του, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται έντονες ανταγωνιστικές τάσεις και να καλλιεργούνται πρότυπα ατομικισμού.
Η εποχή που ζει το άτομο χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία του καταναλωτισμού, του ανταγωνισμού, της εξειδίκευσης, της τυποποίησης, μηχανοποίησης και μαζοποίησης της
ζωής. Αυτά τα στοιχεία συνθέτουν το κλίμα της εποχής και επιβεβαιώνουν την απουσία προτύπων συμπεριφοράς.
Ο άνθρωπος στη σύγχρονη εποχή έχει αλλοτριωθεί όσον αφορά το φυσικό περιβάλλον και τον εαυτό του, με αποτέλεσμα οι φορείς αυτοί να επιδρούν αρνητικά στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του.
Τέλος, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πολλές φορές παραπληροφορούν και διαστρεβλώνουν την κοινωνική πραγματικότητα, μετατρέποντας τους ανθρώπους σε παθητικούς δέκτες μηνυμάτων με απώτερους σκοπούς την ιδεολογική καθοδήγηση και την κατανάλωση υλικών αγαθών.
Περισσότερο από κάθε εποχή, η δική μας χρειάζεται την παιδεία. Και αυτό γιατί η εποχή μας μαστίζεται από πλήθος προβλημάτων. Η βία, η απανθρωποίηση, η απόλυτη εξειδίκευση, οι φανατισμοί και οι πυρηνικοί εξοπλισμοί αποτελούν νοσηρά φαινόμενα. Μόνο μέσω μιας παιδείας ανθρωπιστικής, καθολικής είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν και να ξεπεραστούν.
Αικατερίνη Κουβουτσάκη 02.12.2020
Leave a Reply